Müxalifətdə
olan kütlənin hazırki dövr üçün şikayət etdiyi əsas məsələ xalqın müxalif
fikirlərdən uzaq olmasıdır. Şübhəsiz ki, bu çox zəif və plansız olan müxalifət
propaqandasının nəticəsidir. Müxalif fikri bir neçə qəzet və jurnaldan əlavə,
hər bir müxalif fikirli fərd də bir təbliğatçı kimi cəmiyyətə ötürə bilər.
Ətrafımda olan şəxslərin bir propaqandaçı və ya fikri partizan kimi fəaliyyət
göstərməsini danmıram, amma bu işin plansız getməsi işin keyfiyyətini xeyli
aşağı salır. Bu sahədə təcrübə toplamaq üçün J.A.C. Brovn “Beyin yıkama ve ikna
metodları” kitabını xeyli axtarışlardan sonra Qafqaz Universitetinin
kitabxanasından tapdım və kitabdan aldığım bilikləri sizinlə paylaşıram.
Təbliğ
etdiyiniz partiyanın və ya qrupun liderinə bir “Baba” kimi hörmət bəsləyin və
xalqa da öz liderinizinbelə tanıtmağa çalışın (Əlbəttə ki liderdə də bu ada
layiq olmaq üçün xırda xüsusiyyətlərin olması labüddür). Bilin ki, Sovet
dönəmində “Lenin baba” və yaxın tariximizdə “Heydər baba” adlandırılan şəxsiyyətlər
heç də xalqın “Baba”sı olmayıb, sadəcə aparılan qatı propaqandanın nəticəsidir.
Hər
hansı ideologiyanı və ya fikri müəyyən kütləyə aşılamadan öncə kütlənin şəxsi
mədəniyyətini və düşüncəsini bilmək vacibdir. Bu bilinmədən aparılan təbliğat
fiaskoya uğrayar. II Dünya müharibəsində almanlar Fransada
“Majino” müdafiə xəttini yarmaq istədikləri vaxtlarda ABŞ qoşunları Şimali
Fransaya girmişdi. Almanlar bu xətdə fransız əsgərlərə qarşı belə bir
propaqanda aparmışlar: Almaniyalı propaqandaçılar səs gücləndiricilər
vasitəsilə “Siz hələ burda durun, amma şimala girən ABŞ əsgərləri fransalı
arvadlarınızla kef etsin” kimi nitqlər söyləyib və vərəqlər paylayıb. Lakin
alman propaqandaçılar müdafiə xəttində duran döyüşçüləri Fransanın cənubundan
olduğunu və Fransada yerlibazlığı nəzərə almamışdılar. Beləliklə, propaqanda
cənublu olan fransız əsəgərlərinə heç bir təsir etməmişdir, çünki onların
arvadları cənubda idi və şimaldakılar onları maraqlandırmırdı.
Ölkəmizdə
olan müxalifət hakimiyyətdə olan totalitar kütləni yıxmaqdır. Burada Sefton
Delmenin bu sözlərini diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm: “Totalitar bir kütləni
çürütməyin və parçalamağın tək yolu dağıdıcı propaqandanı o kütlənin rəsmi
qaynaqlarından verilmiş kimi göstərməkdir.” Yəni hakimiyyətdə olan kütləyə
işləyən mətbuat vasitələrindən verilən xəbərlərdən öz xeyrimizə istifadə etmək.
Misal üçün, bu gün Şuşanın işğal günüdür, amma hakim partiyanın qəzet və
televiziyası heç bir xəbər vermir. Və ya hakimiyyətin geri addım kimi
dəyərləndirləcək hər bir hərəkətini “baxın bizdən qorxub bunu etdilər” kimi
təqdim etmək olar.
Təbliğatı
əsasən ağır sosial vəziyyətdə oaln kütlənin yox, əsasən düşünə bilən orta
kütləyə yönəldin. Çünki dünya inqilablarına baxsaq bunların heç birinin hərəkət
verici qüvvəsi ağır şərtlərdə yaşayan alt təbəqə olmamışdır. Bu alt təbəqə
sadəcə müəyyən vaxtdan sonra orta təbəqəyə dəstək vermişdir
“Bir
siyasi hərəkat nə qədər çox siyasətçi və idarəedici yetişdirsə o qədər az
tərəfdar cəlb edəcək. Nəhayət bu siyasi hərəkat elə az kütlə qazanar ki, köhnə
günlərin idealist döyüşçüsü hərəkatın artıq tanınmaz halda olduğunu görər. Belə
bir hərəkat üçün artıq hər şey bitmişdir.” (Adolf Hitler).
Siyasi
partiyalar bir siyaətçi yetişdirməkdənsə bir təbliğatçı yetişdirməyə üstünlük
verməli, çünki hərəkatı yalnız bir şəxs idarə etməli digərləri isə hərəkata
fərd cəlb etməli və cəlb etdiklərini nizamlı, ideal hərəkatçı kimi
hazırlamalıdırlar. Bir hərəkatın nir neçə liderinin olması sonda həmişə
parçalanma ilə bitmişdir.
Təbliğata
ən yatqın şəxslər mənən və ruhən sınmış insanlardır. Araşdırmalar göstərir ki,
sınmış şəxslər daha tez aldadıla bilər. Bu gün ölkəmizdə cərəyan edən
hadisələrə xalqın ciddi reaksiya verməməsi onun mənən sınmasının
göstəricisidir. “Din sevgisinin yarada bilmədiyi birliyi, ümumi bir nifrət
hissi yaradacaqdır” Bu cümləni bu şəkildə açmaq olar ki, şəxs çatmaq istədiyi
hədəfə çata bilməyəndə sınar. Sınmış insanda isə güclü hirs və öfkə baş
qaldırar. Bu öfkə şəxsin həm özünə, həm də xarici hədəfə yönələcəkdir. Bir
sözlə sınmış insan özünə nifrət etməklə birlikdə, bu hissi xaricə yönətməklə
düşmən axtarar. Bir propaqandaçı həmmin şəxsin bu öfkəsini istədiyi istiqamətə
yönəldə bilər. Çünki qəzəbli insan rasional düşünə bilməz və onu idarə etmək
asanlaşar. Cəmiyyətimizdə də bu aqressiya və nifrət illərdir qaynayır və bizə
düşən bunu məntiqli şəkildə daha da artırıb idarə etməkdir.
Xəbərləşmə
gündəlik həyatın bir parçasını təşkil edir. Fəqət gərəyindən çox xəbər arzu
olunmayan nəticələr verir. Amerika sosioloqları bu hadisəyə “narkotizition”
(uyuma) adı vermişlər. “Narkotizition” nəticəsində, fərd xəbərlərin ağırlığı
qarşısında sıxılacaq və gündəlik hadisələrin acı həqiqətlərindən qaçaraq, öz
keçik dünyasına çəkiləcək. Belə insanlar vaxtlarını çayxanalarda, içki
məclislərində və əyləncələrdə küçirəcəklər. Yəni müəyyən fikri və ya
ideologiyanı açıladığınız kütləyə aralar verərək təbliğat aparın ki, sıxılma
baş verməsin.
İnsanlara
bir ideologiyanı aşılmağın ən gözəl yolu şəxs və ya şəxslərlə canlı diskusiyada
olmaqdır. Şəxsi əlaqənin vacibliyi Katz və Lazarsfet tərəfindən aparılan
araşdırmalar nəticisəndi ortaya qoyulmuşdur.
1. Şəxsi əlaqə səmimi atmosferdə
cərəyan edər. Bu əlaqədən qaçmaq çox çətindir və bir çox insan sosial
şəbəkələrdə gedən təbliğatdan fərqli olaraq “seçim” edə bilməz.
2. Şəxsi əlaqə zamanı fərdin
fikirlərini nəzərə alaraq öz fikrini ona uyğun şəkildə təbliğ edə bilərsən.
3. İnsanlar tanıdıqları
insanların sözlərinə daha çox inanırlar.
Bu misallardan göründüyü kimi,
siyasi propaqanda kütləvi xəbərləşmə vasitələri ilə yayımlananda
gözlənildiiyndən daha az nəticə verir. Misal olaraq Sovet propaqandası bütün
qatılığına baxmayaraq, cəmiyyətdəki dini inancları yıxa bilməmişdir.
Son olaraq, hər hansı bir fikri və ya ideologiyanı xalqa
təbliğ etdik də əsla radikla davranmamalıdır. Bu gün bəzi müxalifət düşüncəli
insanlar xalqa öz fikirlərini düzgün və nromal şəkildə çatdırmaq yerinə xalqı
“qoyun millət”, “keçən əsrin malları” kimi sözlərdən istifadə edərək təhqir
edirlər. Əgər bir propaqandaçı kütləni təhqir edirsə kütlə daxilində olan
qəzəbi özünə çevirəcəkdir və əsl “qoyunluq” bax budur. Kütləyə fikir yeritməyin
yeganə yolu tolerantlıq və anlayışdır. Misal üçün, Şimali Korea ilə ABŞ
arasında gedən müharibədə Korealılar müharibə boyu 7190 ABŞ əsgəri əsir
götürmüşlər. Korealı kommunistlər əsirləri qarşı şiddətdən qaçınmış, bunun
yerinə şirindillə yola gətirmə və kommunizə qazandırma məqsədi güdmüşlər. Bunun
nəticəsi kimi, 7190 əsirdən 21-i vətənə qayıtmaqdan imtina etmiş, düşmən ölkədə
qalmağı seçmişdir. Üstəlik müharibədə iştirak edən hər 3 ABŞ əsgərindən biri
düşmənlə əlaqə qurmaqda günahlandırılırdı. Fəqət işin pis yanı əsirlikdən
qayıdan 75 əsgərin kommunistlərə casusluq etmək üçün aralarında təşkilat
yaratması faktı idi. Kommunistlər bir neçə illik düzgün təbliğatın sonunda
düşməni öz tərəfinə çəkə bilmişdilər. Lakin ölkədə olan 20 illik diktatora
qarşı düzgün ideoloji müharibə aparılmamasının nəticəsi olaraq bu gündə bu
priblemlə qarşı qarşıyayıq.
Son olaraq, əziz müxalif fəallar, bir birinizi qıran
“kombayn” ya da “ət çəkən maşın” olmaq yerinə, düzgün propaqandaçı olun və bu
hakimiyyəti uşaqlarımıza ötürməyək!